Melk

Biologische melk wordt in Vlaanderen vooral geproduceerd door koeien en geiten. In andere landen vind je ook biologische schapenmelk, en uitzonderlijk ezelinnen- of paardenmelk.

Typisch voor biomelk

Welzijn van de dieren is belangrijk

Een biologische veehouderij stelt in de eerste plaats het welzijn van de dieren centraal. Zo moet een dier genoeg ruimte krijgen, zowel buiten als binnen in de stal. Een van de principes van bio luidt dat je niet meer dieren houdt dan dat je grond aankan. Dat principe heet grondgebondenheid. Zet je te veel dieren in een wei samen, dan riskeer je overbegrazing, bodemerosie en vervuiling.

Ook in de stal moet er genoeg ruimte zijn voor een dier om zich te kunnen draaien of om te gaan liggen. De precieze ruimte die elk dier krijgt, vind je in de tabel onderaan. Maximaal de helft van de totale stalvloeroppervlakte mag bestaan uit latten- of roosterconstructies. De rest van de oppervlakte moet dicht zijn, met een vlakke vloer waarop de dieren niet uitglijden. Elk dier heeft een schone en droge lig- of rustruimte, ingestrooid met voldoende en droog strooisel uit een geschikt natuurlijk materiaal.

Biologisch voer

Daarnaast krijgen biologische dieren biologisch voer. Voor koeien en geiten betekent dat voornamelijk gras in de wei, waar soms ook kruiden tussen gezaaid worden die de gezondheid van de dieren mee op peil houden. Omdat een biologisch boer niet meer dieren houdt dan zijn grond aankan, is er genoeg gras voor elk dier.

Aanvullend is er ruwvoer, dat de dieren extra sterk maakt. Dat bestaat uit teelten als gedroogd gras, klaver, tarwe, gerst, erwten, bonen ... De bioboer probeert het voer zoveel mogelijk zelf te telen en doet dat zonder gebruik van kunstmest, chemische gewasbescherming (insecticiden, fungiciden, herbiciden) of ggo's. Minstens 60% van het voer moet regionaal geteeld zijn.

Gezondere dieren geven meer melk

De ruime, dagverlichte stal, grazen in de wei en het biologische, aangepaste voer zorgen voor gezonde dieren. Dat is belangrijk, want alleen gezonde dieren geven kwaliteitsmelk en worden veel minder ziek.

Biologische boeren streven er bij hun productie vooral naar dat dieren op lange termijn gezond blijven. Overproductie kan immers tot ontsteking van de uier leiden en een biologische veehouder mag niet preventief antibiotica toedienen. Hij heeft er alle belang bij om zijn koeien, via een uitgekiende bedrijfsvoering, zo gezond mogelijk te houden

Een gangbare Vlaamse koe krijgt gemiddeld 7,6 dagen per jaar antibiotica toegediend. Meer dan 60% van de antibiotica wordt ingezet voor de preventie en behandeling van uierontsteking. Over geiten bestaan deze cijfers niet.

Jonge dieren krijgen bij voorkeur melk van de moeder: Ten minste 3 maanden voor runderen en paardachtigen en minstens 45 dagen voor schapen en geiten. In de praktijk zien we dat bij biogeiten al van bij de geboorte op flesvoeding wordt overgegaan, om overerving van ziektes te vermijden.

Wordt een dier ziek, dan kan de bioboer op verschillende manieren zijn dier behandelen: met kruiden, met homeopathie of klassieke geneesmiddelen. Als de bioboer toch antibiotica gebruikt, moet hij een dubbele wachttijd hanteren (in vergelijking met gangbare boeren) vooraleer hij de melk van het behandelde dier opnieuw kan verkopen. Die wachttijd staat vermeld op het geneesmiddel.

Dat alles levert voedingsrijke melk op met een gezonde vetzuursamenstelling.

Grote vraag

In Vlaanderen zijn er verschillende boeren die melkkoeien of melkgeiten houden. De melk die zij produceren, gaat vooral naar de melkerijen. Er is een grote vraag naar biologische geiten- en koeienmelk en de prijs die de boeren ontvangen is een stuk hoger dan in het gangbare circuit en blijft stabiel. Coöperaties van boeren bepalen samen met de melkerij de prijs.

De melkerijen verwerken de melk tot houdbare melk of tot biologische zuivelproducten als boter, yoghurt, plattekaas of kaas.

Een aantal Vlaamse biologische boeren verwerkt de eigen melk tot hoevezuivel. Zoek je rauwe melk, dan kan je rechtstreeks bij hen terecht.

Hoe lang blijft een kalf bij de koe?

Een pasgeboren kalf moet bij voorkeur minstens drie maanden met moedermelk gevoed worden.

De wetgeving voor biologisch melkvee zegt echter enkel iets over het voeden met moedermelk, niet over hoe lang het kalf bij de moeder moet blijven. Sommige biobedrijven experimenteren wel met het samenhouden van kalf en koe omwille van diervriendelijkheid.

Maar waarschijnlijk houden de meeste bedrijven hun kalveren niet lang bij de koe. Daar zijn diverse redenen voor, maar de belangrijkste zijn:

• ervoor zorgen dat oudere dieren geen para-tbc-besmetting doorgeven aan jongere dieren in het streven naar een para-tbc-vrije kudde;
• het nastreven van een hogere melkproductie, wat betekent dat het kalf zo kort mogelijk bij de koe wordt gehouden.

Kalfjes hebben de eerste 72 uur een grote overlijdenskans. Koeien hebben dan vaak (te) weinig aandacht voor het kalf. Naar verluidt zou het meteen weghalen van het kalfje de moeder minder stress geven en de overlevingskans van het kalf vergroten.

Weetjes

• Uit verschillende onderzoeken blijkt dat biologische melk een andere vetzuursamenstelling heeft: meer omega-3 en minder omega-6. Dat treft, want in het Westen is de gemiddelde inname van omega-6 te hoog en die van omega-3 te laag. Die andere verhouding in vetzuren is vooral het gevolg van klaver op de weiden en minder maïs in het voer.
• Melk is een product dat van nature varieert met de seizoenen. Wanneer geiten of koeien in de lente voor het eerst melk produceren na het grazen op de lenteweides, geeft dat een frisse smaak aan de melk.
• In biowinkels vind je nog echte karnemelk. Dat is de melkdrank die overblijft na karnen van melk om boter te maken
• Uit een grootschalig onderzoek van het Nederlandse Louis Bolk-instituut bleek dat kinderen die overwegend biologische zuivelproducten gebruiken, op 2-jarige leeftijd 30% minder kans op eczeem hebben.

IKM-normen?

In de tabel hieronder vind je een verwijzing naar de IKM-normen. IKM staat voor Integrale Kwaliteitszorg Melk. Nagenoeg alle Belgische melkveehouders houden zich aan deze normen voor melkveehouderij. Ze zijn niet door de overheid opgelegd, maar door de zuivelsector zelf op papier gezet. Controle gebeurt door de sector zelf. Meer informatie vind je op de website van IKM.