Bomen kunnen landbouw klimaatbestendiger maken

Op 17 juni zetten de Verenigde Naties hun strijd tegen woestijnvorming op de agenda. De internationale gemeenschap ondertekende 25 jaar geleden voor het eerst hun ‘Convention to Combat Desertification’ (UNCCD). Onder de slogan ‘Let's grow the future together’ werpen die landen nu een blik op de toekomst. Wat zullen de komende decennia brengen? Er is werk aan de winkel. Wereldwijd is een oppervlakte van meer dan 2 miljard hectare aan landbouwgrond gedegradeerd. Tegen 2025 zullen 1,8 miljard mensen in gebieden met waterschaarste wonen. Het goede nieuws is dat het merendeel van die gronden nog hersteld kan worden. Door de bodems te herstellen kunnen we jaarlijks meer dan 3 miljard ton koolstof opslaan (!), die gaat dan niet de lucht in als CO2. Doen we niets? Dan dreigt nog meer grond de capaciteit te verliezen om koolstof op te slaan, waardoor het klimaatprobleem nog verergert.

"Door de bodems te herstellen kunnen we jaarlijks meer dan 3 miljard ton koolstof opslaan, die gaat dan niet de lucht in als CO2."

Greppels en bermen tegen erosie, Rik Delhaye

Op de heuvelflank van de Vidaigneberg in Westouter (Heuvelland) ligt de boerderij die Rik Delhaye sinds 1987 uitgebouwd heeft. Hij houdt vleeskoeien van het West-Vlaamse rode rund, waarvan in 30 hectare natuurgebied. Rik legt greppels en bermen aan tegen erosie en verdroging.

Rik: “Bij hevige regenval wordt het water opgevangen in de greppel, waardoor het de kans krijgt om in de bodem te infiltreren en het grondwater op peil te brengen. Bij droogte pompen de boomwortels water naar boven, waardoor de andere gewassen op de berm en zelfs ernaast meer water ter beschikking hebben. Dit fenomeen heet ‘landschapshydratatie’.”

© Foto: Rik Delhaye, brochure Bomen voor Veerkracht

Diepte en hoogte benutten, Stephen Briggs

Ook in het Verenigd Koninkrijk kan je goede voorbeelden van agroforestry vinden. Stephen Briggs heeft voornamelijk tarwe, gerst en haver als akkerteelt, maar ook veel fruitbomen en schapen die de klaver begrazen. Op alle boomstroken staan wilde bloemen en planten die voor pollen en nectar zorgen en alle vormen van biodiversiteit worden aangemoedigd.

Stephen: “Toen we op deze grond aankwamen in 2007, werd het ons al snel duidelijk dat winderosie hier een groot probleem is. De bodem, onze meest kostbare hulpbron, zagen we verdwijnen in grachten en hagen. We moeten ons boerderijsysteem aanpassen aan de klimaatverandering, of die nu droogte of extreme regenval met zich meebrengt. We kunnen geen land bijmaken, maar het bestaande land wel beter gebruiken. Enerzijds in de diepte, want bomen brengen mineralen naar boven. Anderzijds in de hoogte: bomen remmen de wind sterk af en verminderen dus winderosie.”

© Foto: Stephen Briggs, brochure Bomen voor Veerkracht

Weides en boomgaarden, Dany Dubois

Dany Dubois houdt Jerseykoeien voor zuivel, Salers-koeien voor vlees, en wat schapen, varkens en pluimvee. Tussen zijn weidepercelen doet hij aan agroforestry. 

Danny: “Vroeger had je hier in de streek rond Ath een veel gemengdere vorm van landbouw, met weides, boomgaarden en kleine bosjes. Boeren hadden dus verschillende bronnen van inkomsten. We willen zelf terug naar zo’n model waar we verschillende dingen produceren: hoogstambomen met oude rassen, of op onze schapenweide laagstamfruit dat we binnen 5 jaar al kunnen oogsten. We zijn ervan overtuigd: vandaag is een perceel met bomen nog niet meer waard dan een perceel zonder bomen, maar in de toekomst zou dat wel eens anders kunnen zijn."

© Dany Dubois, uit de brochure Bomen voor Veerkracht

Zonder spuittoestel, François Ongenaert

François Ongenaert is de zesde generatie op zijn boerderij in de Wase polders. Hij werk zelf al twintig jaar biologisch en doet 6 jaar aan boslandbouw met eiken, lindes, maar ook walnoten, kersen en pruimen, teelten als granen … 

François: “Mijn aanpak moet me voldoening geven: ik wil een mooie omgeving met fluitende vogels. En als het goed is voor mij, is het ook goed voor een ander. Ik geloof dat je beter eerst omschakelt naar bio en pas daarna aan de slag gaat met agroforestry. Je kan niet vooruit als je met één been in het ene systeem zit en met je andere been in een ander systeem. Een spuittoestel tussen de bomen werkt niet: je maakt kapot wat de bomen moeten goedmaken.”

© Foto: François Ongenaert, brochure Bomen voor Veerkracht

Dat is agroforestry

Agroforestry is een mooi voorbeeld van creatief omgaan met de schaarse ruimte. Boeren die bomen planten tussen hun gewassen en op de wei, zijn beter beschermd tegen de gevolgen van de klimaatopwarming. Hun akkers zijn beter bestand tegen droogte, erosie en overvloedige regenval. Een boom die met zijn diepe wortels de grond vasthoudt beschermt zowel tegen water- en winderosie. Die boom is een voedselbron voor allerlei nuttige bodemorganismen. Bomen zorgen bovendien voor verkoeling bij hitte. Ze bufferen en regelen de waterhuishouding…

De volledige getuigenis van deze boeren lees je in de brochure 'Bomen voor Veerkracht' van Wervel, Agroforestry in Vlaanderen en BioForum Vlaanderen. 

Foto's: Jeroen Watté, Patrick De Ceuster, Tessa Van Hout, Wil Sturkenboom, Bert Reubens, François Ongenaert.